គិតមកត្រឹមឆ្នាំ២០២១ តំបន់អភិរក្សសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោក មានចំនួន ១,១៥៣ កន្លែងមកហើយដែលបានចុះក្នុងបញ្ជីរបស់អង្គការ UNESCO មានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងបារីស ប្រទេសបារាំង រួមមានតំបន់សម្បត្តិវប្បធម៌ តំបន់អភិរក្សធម្មជាតិ និងតំបន់ប្រវត្តិសាស្ត្រជាដើម ដែលស្ថិតនៅក្នុង ១៦០ ប្រទេសនិងរដ្ឋ ក្នុងនោះប្រទេសអ៊ីតាលីមានតំបន់អភិរក្សដោយ UNESCO ច្រើនជាងគេដល់ ៥៨ កន្លែង, តាមពីក្រោយដោយប្រទេសចិន មានចំនួន ៥៦ កន្លែង។ 

UNESCO World Heritage Sites បានបង្កើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៧៨ ជារៀងរាល់ឆ្នាំគេតែងតែចុះបញ្ជីបន្ថែមនូវតំបន់សម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោកសំខាន់ៗ ដែលបង្កើននូវភាពល្បីល្បាញ និងទាញប្រយោជន៍យ៉ាងហោចណាស់ពីវិស័យទេសចរណ៍។ ជាក់ស្ដែង ប្រាសាទអង្គរវត្ត, ប្រាសាទ Machu Picchu, ប្រឡាយទឹកទីក្រុង Venice, តំបន់ថ្មក្រហម Grand Canyon ជាដើម សុទ្ធសឹងតែជាគោលដៅទេសចរណ៍សម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោកសំខាន់ៗ។ 

១. តើគេអាចដាក់បញ្ជូលជាសម្បត្តិបេតិភណ្ឌពិភពលោក ដោយរបៀបណា?

សម្បត្តិបេតិកភណ្ឌ ត្រូវបានគេអោយនិយមន័យខុសៗគ្នាទៅលើវប្បធម៌ខុសគ្នា និងការផ្ដល់តម្លៃ។ ប៉ុន្តែសម្រាប់អង្គការ UNESCO ការចាត់ទុកជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោក បានបែងចែកចេញជា ៣ ផ្នែកធំៗគឺ Cultural Significance (តំបន់វប្បធម៌សំខាន់) ឧទាហរណ៍តំបន់ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក, Environmental Significance (តំបន់ធម្មជាតិសំខាន់) ឧទាហរណ៍តំបន់ហ្វូស៊ីលថនិកសត្វ នៅប្រទេសអូស្ត្រាលី, និងការបញ្ជូលគ្នា Cultural and Environmental Significance ឧទាហរណ៍ភូមិវប្បធម៌តំបន់ភ្នំ Uramanat ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់។

ចំណែកដំណើរការចុះចូលទៅក្នុងបញ្ជីជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោក គឺមានលក្ខណៈស្មុគស្មាញ និងត្រូវការវាយតម្លៃជាច្រើនផ្នែក ហើយជម្រុះមុននឹងក្លាយទៅជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោកជាផ្លូវការ។ ដំបូងបណ្ដាប្រទេសសាម៉ី ត្រូវរៀបចំឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រ ការអភិរក្សការពារ យន្ដការគ្រប់គ្រង និងគោលបំណងស្នើទៅកាន់អង្គការ UNESCO ដាក់ក្នុងបញ្ជីបណ្ដោះអាសន្នហៅថា Tentative Lists ជាក់ស្ដែងសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជាយើង បានដាក់ស្នើក្នុងបញ្ជីបណ្ដោះអាសន្ននេះចំនួន ៨ មកហើយរួមមាន៖ 

● អតីតរាជធានីឧត្តុង្គ 

● ប្រាសាទបឹងមាលា

● សារមន្ទីរគុកទួលស្លែង និងវាលពិឃាតជើងឯក

● ក្រុមប្រាសាទកោះកេរ អតីតរាជធានី ឆោកគគ៌្យបុរៈ 

● តំបន់ធម្មជាតិនិងវប្បធម៌ ភ្នំគូលេន

● ប្រាសាទព្រខ័នកំពង់ស្វាយ

● ប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ

● ប្រាសាទភ្នំដា អតីតក្រុងអង្គរបុរី

ជំហានបន្ទាប់គឺដំណាក់កាលវាយតម្លៃ ដំណាក់កាលនេះ ត្រូវការរយៈពេលយ៉ាងតិចបំផុត ២ ឆ្នាំដើម្បីជ្រើសរើស ហើយបេក្ខភាពដាក់ស្នើទាំងអស់ក៏មិនប្រាកដថានឹងជាប់ដែរ ព្រោះត្រូវការវាយតម្លៃខ្ពស់និងប្រកួតប្រជែងប្រៀបដូចជាការដណ្ដើមមេដាយមាសនៅកីឡា Olympic អ៊ីចឹង ប៉ុន្តែការមិនបានជាប់ក្នុងឆ្នាំនេះក៏មិនប្រាកដថាអត់សង្ឃឹមដែរ ព្រោះថាអង្គការ UNESCO អាចនឹងផ្ដល់នូវសំណើ ឬសំណូមពរដើម្បីកែលំអរបន្ថែម ឬអាចស្ថិតនៅក្នុងការពិចារណារាប់ឆ្នាំក៏មាន។ ម្យ៉ាងទៀត អង្គការ UNESCO ក៏មានសិទ្ធក្នុងការដកបេក្ខភាពចេញពីបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពីភពលោកផងដែរ ក្នុងករណីដែលតំបន់នោះមានការអភិវឌ្ឍន៍សាងសង់ធ្វើឲ្យខុសទម្រង់លក្ខណៈដើម មិនបានគោរពតាមលក្ខខណ្ឌរបស់គេ។ 

២. តម្លៃនៃការផ្សព្វផ្សាយទៅកាន់ពិភពលោក

លោកស្រី Maria Graviari-Barbas ប្រធានសម្របសម្រួលកម្មវិធី ទេសចរណ៍ វប្បធម៌ និងអភិវឌ្ឍន៍ នៃអង្គការ UNESCO បានបង្ហាញថា ជាការពិតណាស់ដែល UNESCO បានជួយជំរុញតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកមួយ ឲ្យមនុស្សទូទាំងពិភពលោកបានឃើញ និងបានស្គាល់កាន់តែទូលាយ ហើយតំបន់នោះក៏អាចទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរច្រើន ដែលគេហៅថាតម្លៃរូបិយវត្ថុទេសចរណ៍តំបន់នោះបានកើនតម្លៃ។ ត្រង់ចំណុចនេះ អង្គការ UNESCO ប្រៀបដូចជាអ្នកជួយផ្សព្វផ្សាយសកលលោកដោយឥតគិតថ្លៃ (free global advertising) ដែលបង្ហាញអំពីចំណុចពិសេសនៃតំបន់មួយ ហើយមូលហេតុអ្វីខ្លះដែលតំបន់នោះត្រូវបានចាត់ទុកជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោក សម្រាប់មនុស្សជាតិ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការដាក់បញ្ជូលសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោក បានជំរុញឲ្យមានការអភិរក្សតំបន់នោះ អភិវឌ្ឍន៍ហេដ្ឋរចនាសម្ព័ន្ធ និងការវិនិយោគបម្រើសេវាបដិសណ្ឋារកិច្ចនានា ដូចជាភោជនីយដ្ឋាន សណ្ឋាគារស្នាក់នៅ និងការលក់វត្ថុអនុស្សាវរីយ៍ជាដើម ដែលលើកស្ទួយទាំងវប្បធម៌តំបន់មួយនោះ និងបង្កើនប្រាក់ចំណូលផងដែរ។ 

ចំពោះលោក Michael Turtle ជនជាតិអូស្ត្រាលី ដែលបានទៅទស្សនាតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោកចំនួន ៣២២ កន្លែងមកហើយ និងបានចងក្រងជាសៀវភៅ Great World Wonders: 100 Remarkable World Heritage Sites លោកយល់ឃើញថា ការដាក់បញ្ចូលជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់អង្គការ UNESCO ពិតជាមានសារសំខាន់ខ្លាំងណាស់ ដែលជួយឲ្យយើងអាចសិក្សាពីដើមកំណើតវប្បធម៌មនុស្សជាតិនៅលើភពផែនដីបានយ៉ាងងាយ លើសពីនេះក៏អាចស្វែងយល់ពីតំបន់ធម្មជាតិល្បីៗពីការកកើត និងអាចកត់ជាគោលដៅទេសចរណ៍ដែលគួរទៅនៅវិស្សមកាលក្រោយផងដែរ។